20 Mart 2000

Umduklarım ve Bulduklarım - Akın Kazıklı..... www.ygercekci.cjb.net

Mudanya'nın ilk ve tek internet gazetesi

 

Foto Çetin Gerçekçi arsivinden (c)

Mudanya ilçesine bağlı Zeytinbağı'ndan (Tirilye) genel görünüm…

KENDİNE HAS ÖZELLİĞİ ile ZEYTİNBAĞI'nda (Trilye) YAŞAM BİR BAŞKA…

Akın KAZIKLI

Bazı özel sebeplerden dolayı yazı yazmaya ara vermistim. Yazmaya düşüncelerimi ve gördüklerimi sizlerle paylaşmaya o kadar alışmıştım ki, yazmak tekrar sizlere kavuşmak ve sizlerle birlikte düşünmek için sabırsızlanmaya başladım. Bizim gibi amatör yazarların yazılarını okuma sabrını gösterdiğiniz için sizlere tesekkür borçluyuz. Sizden alacağımız destek ile daha iyi yazılar yazacağımıza inancım sonsuz. Bana bu imkanı tanıyarak sizlerle tekrar buluşmamı sağlayan Sn. Yavuz Gerçekçi'ye sonsuz tesekkürler....

Yazıma biraz tarihle başlamak istiyorum. Türkiye ve Bursa tanıtım kitaplarında Trilye ve Mudanya hakkında maalesef çok yanlış bilgiler verilmekte . Zaman zaman tekzipler yazsak da bu yeterli olmuyor. Elime geçen en iyi bilgileri size burada aktarmaya çalışacağım.

600 seneye yakın mazisi olan yerli Trilye'li bir ailenin çocuğu olarak ailemizden bize intikal eden bilgileri de buna ilave edeceğim.

Bütün yazılı belgelerde "Eski bir Rum köyü olan Trilye" diye bir başlangıç yapılır. Bu yanlıştır. Bugünkü Trilye Rumlar tarafından değil, Kayı boyundan olduğu tahmin edilen ve Yıldırım Bayezid 'ın veziri, ayni zamanda Üsküdar Emiri olan dedemiz (1) tarafından bugünkü cami etrafında kurulmuştur. Rumların kurduğu köyün adı Pala Hurya'dır ve bugünkü Trilye'den 1 km ileride ( Eşkel yönüne doğru ) sol taraftadır. Arkeologlar tarafından inceleme yapılırsa o köyün mazisi daha eski çağa dayandığı ortaya çıkacaktır. Daha sonraları bu iki köy birleşerek bugünkü hale gelmiştir. Zaten köy içinde bulunan antik taş kalıntıları da bunu göstermektedir.

Rahmetli anneannem Ţadiye ÖZTÜRK " Biz Emir sülalesindeniz üzerinizden yesili eksik etmeyin"derdi ve dedemizin köye gelişini şu şekilde anlatırdı.

Akın Kazıklı arsivinden (c)Tirilye'de büyük dayımın sünnet düğünü

Rahmetli dedemiz, Yıldırım Bayezid'ın (1389-1402) veziri imiş . Üsküdar alınıp(1395) , İstanbul kuşatıldığında maiyeti ve ailesi ile birlikte Üsküdar'a yerleşmiş. Bir zaman sonra (nedenini henüz bilmiyoruz) Padişah ile arası açılmış. Kellesini kurtarmak için birkaç adamını yanına alarak büyük bir kayık ile Marmara'ya açılmış . Bugünkü Kapanca limanına gelmiş. Burası Cenevizlerden kalma çok eski bir limandır. Bir zaman orada kalmış . ( Eve ait taşlar hala duruyor) Çevreyi gezerken Trilye'ye gelmiş ve burayı çok beğenmiş . Daha sonra da buraya yerleşmeye karar vermiş. O zaman burada sadece birkaç kilise varmış. Bu arada Padişahın akrabası olduğu için olacak affa uğramış ve ailesini de Üsküdar'dan getirterek o zaman sağ tarafına yıkılmış(2) olduğu söylenen Büyük Kilisenin(bugünkü büyük Camii) etrafına yerleşmiş. Padişah Mudanya dan Eşkel'e kadar olan bu bölgenin idaresini kendisine vermiş ve tüm malları Yıldırım Vakfına bağlamış. Buradan Bursa'daki külliyenin ihtiyaçları karşılanırmış. Bugün ailemizin elinde olan Tapuların çoğu Yıldırım Vakfına aittir.

Tirilye Muhtelit Mektebi önünde 23 Nisan 1929 tarihinde Çocuk Bayramı kutlamalarında

İlerideki yazılarımda Trilye ile alakalı aileden gelen anlatımları aktarmaya devam edeceğim.

***

Bursa Ticaret Borsasının bastırdığı "Bursa Köy ve Mahelle" adları adlı kitapta Zeytinbağı'nın (Trilye) tarihi bakın söyle anlatılıyor..

Mudanya ilçesine bağlı şirin bir belde olan Zeytinbağı (Trilye), ilçenin batısında, Mudanya'ya 11 kilometre uzaklıkta, deniz kıyısındadır.

Köyün tarihi çok eski olmakla birlikte Antik dönemdeki adı, Caesareia veya Briyllios olarak geçmektedir. Trilye adı da Briyllius'tan gelmiş olmalıdır. Eski bir Rum köyü olan Trilye'nin adına çok eski belgelerde rastladık. Belgelere göre köyde, Rumların yanı sıra Türklerin de yaşadığı anlaşılıyor. Bir belgede ise, köy yakınlarında Balica Çiftliği varmış.

1880'li yıllardan baslayarak kentte Belediye örgütü kurulmuştur. 1886 yılında Hiristoforus Efendi, 1888 yılında Mehmet Hayri, 1889 yılında Yorgi Efendi Belediye Başkanı olmustur. 5 kiţilik Belediye Meclisinin de tüm üyeleri Rum'dur. 1908 yýllığına göre bu beldede 820 hane vardı. XIX. Yüzyılın sonlarında beldede; 199 müslüman, 3.657 Rum yaşamaktaydı. Bu tarihlerde beldede 19 yağhane, 2 hamam, 2 okul, 1 cami ile 7 kilise vardı. Köy yakınlarında Ayayani ve Ayostri adlı mesir yerleri vardı. Beldeye bağlı köyler ise şunlardır: Çamlık, Çayönü, Çınarlı, Emirleryenicesi, Esence, Evciler, Eğerce, Hançerli, Mesudiye, Söğütpınar, Yalıçiftlik, Yaman ve Yörükyenicesi.

Kurtulus Savaşı sonrasında köyü terk eden Rum'ların yerine, Girit göçmenleri yerleşmiş ve buranın adı Zeytinbağı olarak değiştirilmişti. Beldede, 1927 yılında 2.516, 1990 yılında ise 2399 kişi yaşamaktaydı. Tüm bucakta ise nüfus 9.000'e yakındır.

Köyde çok sayıda kilise vardır. Bu kiliselerden H. Stephanos (Kenolakkos-Trigleia) eski bir Bizans kilisesidir. Bu kilisenin yapılışı 720'li yıllara kadar iner. Bu kilise, Mudanya'nın alınması ile birlikte camiye dönüstürülmüstür. 1918 yılında Rumlar kasabaya tekrar gelince cami, kiliseye dönüştürülmüş, 1922 yılında tekrar Fatih Camii adıyla ibadete açılmıştır. Kilise yakınında bir hamam vardır. Panagia Pantobasılıssa (Kemerli) Kilisesi ise olasılıkla XIV. Yüzyılda yapılmıştır. Bugün terkedilmiş durumdadır. Ayrıca Trilye'de eski belgelerde geçen şu kiliseler vardı; H. Athanasios, H. Basileios, Christos Soteros, H. Demetrios, H. Georgios Keto, H. Georgios Kyparissiotes, H. Marina, H. Parapoline, H. Parakeve, H. Spyridon kiliseleri ile Madikkion ve Pelekete Manastırları.

***

Değerli okurlarım,

Aşağıda size 12 Mart 2000 tarihinde Hürriyet gazetesinin Pazar ekinde çıkan Sn. Mehmet Yaşin tarafından kaleme alınan "Yeşile boyalı Tirilya" adlı yazıya karşı aynı gün gönderdiğim yarı tekzip yazısını aynen yayınlıyorum. Bu yazıdan sizlerin de bilginiz olsun istedim.

"Sayın Mehmet Yaşin bey

Yerli bir Trilye'li olarak 12.3.2000 tarihinde Hürriyet gazetesinde çıkan "Gezgin" başlıklı yazınızı memnuniyetle okudum. Bu tür yazıların Trilye’nin kalkınmasına yardımcı olacağını umuyorum. Zahmetiniz için hemşehrilerim adına teşekkür ederim..

Trilye'yi çok beğendiğiniz yazınızdan anlaşılıyor. Aktardığınız bilgiler de "Bursa Mahalle ve köy adları" adlı Bursa Ticaret Borsasının yayınlarından olan güzel bir çalışmadan olacak. Maalesef yazdığınız bilgilerde bazı yanlışlıklar var.

İlki Başpiskopos Makaryos Trilye'de okumadı ve hiçbir alakası da yok. İstiklal savaşı sırasındaki Başpiskopos sonraları Metropolit olan Papaz Trilye'li idi ve Taş mektepte okumuştu. Adını rahmetli anneannem söylerken bir yere yazmıştım fakat henüz bulamadım. Daha sonra bulunca yazacağım. Kasabanın sadece Müslüman değil Müslüman ve Türk halkı sizin yazdığınız gibi bir kökenden gelmemektedir. Her halde yanlış bilgilendirilmiş olacaksınız. İlk olarak sizin yazınızdan bu kasabaya Musul , Kerkük ve Kastamonu'dan gelindiğini duydum. Cumhuriyet döneminden sonra buraya gelen Sürmeneli balıkçılar olduğu doğru ama balıkçılığı onlardan öğrendiğimiz yanlış. Rahmetli anneannemin dedesinin adı rahmetli Kara Ali Reis olarak geçer. Diğer bir ninemin babasının adı da rahmetli Ahmet Reis'tir. Bu adlar belgelidir. Yani en az 200 sene evvel de, daha önceki yıllarda da bizimkiler balıkçılık yapıyorlarmış. Ama yöredeki Rum balıkçılardan öğrenmiş olabilirler. Zaten ailemizde mükemmel bir balık yemekleri kültürü vardı. Rahmetli annem her çeţit balıktan, midye, yengeç ve Istakozdan harika yemekler yapardı. Her yeni Zeytinyağı çıkışında tuzlanmış balık yumurtaları çıkarılır ve Tarama yapılırdı. Her türlü otlar araziden toplanır, harika zeytinyağlı yemekler yapılırdı. Bu yemeklerin tatları hala damağımızdadır ve arıyoruz da. Rahmetli anneannem "Kursak bulamaç’ını arar" derdi. Ne kadar haklıymış.

Yazdığınız ikinci rivayet gerçeğe en yakın olanıdır. Çünkü bu yörede yazımdan da anlaşılacağı gibi Hıristiyanlık öncesi bir yerleşim vardır. Bu yöreden Roma'ya Trilya Şarabı’nın gittiği bazı kayıtlarda rastlanmaktadır. Bilmem dikkat ettiniz mi ? Eski caminin yapılış stili de çok dikkat çekicidir. Bu yüzden eskiden burası Küçük Ayasofya olarak da adlandırılırmış. Hatta burası o kadar ünlü imiş ki Yunan işgali sırasında Kral Kostantin bu kiliseyi ziyaret etmek için Trilye’ye gelmiş.

İçindeki mozaikler ve motifler de Ayasofya’dakilere benzer. Kiliseyi Camii’ye çeviren ve restore eden rahmetli Mehmet dedemizin İslam geleneğine göre üzerine yaptırdığı güzel çiçek motifleri ayni zamanda bunları korumuştur. İstiklal savaşından sonra Trilye’ye göçen bir aileden gelen ve Trilye tarihini yeteri kadar bilmeyen bir Belediye Reisi’nin hatası sonucu bu güzelim Mozaikler mahvolmustur. Bu sahıs duvarları ve hatta Mermer sütunları dahi çivit karışımı bir boyayla düz renge boyatarak kapatmaya çalışmıştır.

Eski yapının altıgen kubbesinin üzerinde bir güneş ve bir başak vardır. Bu da bu yöredeki Hıristiyanlık öncesi yaşayan insanların taptıkları Yer ve Gök Tanrısının işaretidir. Velhasılı bu yöre buram buram tarih kokar. SİĞİ de Heybeli ada Papaz mektebinden önceki Papaz okulunun harabeleri vardır. Sizi tekrar yöremizde görmek ve ağırlamak dileği ile hoşça kalın."

***

Haftaya bu sitede tekrar görüsmek umuduyla…

---- DİPNOTLAR

  1. Adını araştırıyoruz . Elimizdeki belgeler şu anda Nizam Mehmet dedemize ve onun kayınpederi kahveci Mehmet efendi‘ye kadar.
  2. Haz. Muhammet doğduğunda bazı kiliselerin sağına yıkıldığı bunların daha sonra Camii’ye çevrildiği rivayet edilir.

Akın Kazıklı

Mudanya'nın ilk ve tek internet gazetesinde Akın KAZIKLI, her Pazartesi sizlerle güncel yazılarıyla bu köşede bulusuyor…

*****

Yazarımıza ulasmak için

********

Yazılardaki, düşünce, kanaat ve görüş yazarına aittir.

********

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Akın Kazıklı arsivinden (c)

Tirilye'de Sultan Yıldırım Vakfına ait Subat 1301 Daimi tarihli eski bir tapu

 

 

 

 

 

(c) Her Hakkı Saklıdır 1998-2000. Yavuz GERÇEKÇİ

Mudanya'nın en aktif, anlık dinamik online haberleri bu sitede

1998-2000 Yılı Haberleri ve Seçim Haberleri ARSİV'de

Türkçe içerikli web sayfalarınızı e-maille bildirerek sizde Mudanya Haberleri sitesinde yer alabilirsiniz.

Tarihe 2. Kez adını yazdıran Mudanya'yı Fotoğraflarla tanımak istiyorsanız Buyrun MUDANYA FOTOĞRAFLARI sayfasına

İnternet'in temel tası olan e-mail aracılığıyla Sanal Röportajlar bu sayfada.